"Maciej Nowicki - Kariera architekta pomiędzy Polską, Ameryką i Indiami" - taki tytuł nosi wystawa otwarta w poniedziałek w Galerii Ringturm w Wiedniu. Jest to pierwsza poza Polską monograficzna wystawa Nowickiego, pioniera modernizmu i jednego z najważniejszych polskich architektów.
Na wystawie można zobaczyć m.in. plany architektoniczne budynków zaprojektowanych przez Nowickiego, faksymile jego rysunków, zdjęcia zrealizowanych budynków, makiety trzech najbardziej znaczących dla twórczości Nowickiego budynków oraz rysunki z dzieciństwa i plakaty tworzone przez niego w okresie studiów.
Pierwszy z trzech najbardziej znaczących dla twórczości Nowickiego budynków to dom zaprojektowany w 1934 r. dla rodziców - prosty biały prostopadłościan nawiązujący do projektów Le Corbusiera. Drugi z budynków to "Paraboleum", stadion w Raleigh w Karolinie Północnej w Stanach Zjednoczonych (dziś nazwany Dorton Arena); trzeci zaś to budynek parlamentu w Czandigarh - stolicy stanu Pendżab w północnych Indiach.
"Nowickiemu miejsce w historii architektury okresu modernizmu zapewniła hala +Paraboleum+. Układ konstrukcyjny budowli bazuje na dwóch pochylonych ku sobie żelbetowych łukach parabolicznych, przy czym ich powierzchnia wspólna wyznacza obrys rzutu poziomego budynku, a między nimi nad ogromną halą areny na linach stalowych zawieszony jest dach" - mówił podczas otwarcia wystawy komisarz Adolph Stiller.
"Nowicki zmienił tym projektem istniejący od zawsze porządek w architekturze, w miejsce pionów i poziomów wprowadził krzywe. Zmieniło na zawsze sposób myślenia i tworzenia" - podkreślił znawca twórczości Nowickiego, jego monografista architekt Tadeusz Barucki.
Maciej Nowicki urodził się w 1910 roku na Syberii. Dorastał w odrodzonej Polsce i w Stanach Zjednoczonych (jego ojciec pełnił funkcję konsula generalnego w Chicago). Ukończył Szkołę Sztuk Pięknych w Warszawie i Krakowie, a następnie w stolicy rozpoczął studia na wydziale architektury Politechniki Warszawskiej.
Po ukończeniu studiów ożenił się z polską architektką, Stanisławą Sandecką. Wspólnie prowadzili własne biuro i oprócz projektowania stoisk targowych i lokali usługowych udało im się zrealizować także mniejsze projekty w Warszawie: dom wycieczkowy, ośrodek wychowania fizycznego, kawiarnia ogrodowa Latona i kawiarnia Pluton. Dzisiaj budynki te w większości są zburzone.
Nowicki brał udział w różnych konkursach, m.in. w konkursie dotyczącym budowy meczetu w Warszawie, a także budynku administracji w Łodzi. Wygrywał je, jednak nie dochodziło do realizacji zaprojektowanych budynków. Wspólnie z Janem Bogusławskim zaprojektował w 1938 roku polski pawilon na światową wystawę w Nowym Jorku.
Po zakończeniu II wojny światowej, pod koniec 1945 roku Maciej Nowicki jako attach, kulturalny polskiej placówki dyplomatycznej udał się do Stanów Zjednoczonych. Pracował jako doradca, reprezentując swój kraj, i wchodził w skład zespołu konsultantów projektujących budynek głównej siedziby ONZ w Nowym Jorku. Pracował z takimi osobowościami jak: Le Corbusier, Oscar Niemeyer czy Sven Markelius.
Na początku okazjonalnie wykładał w nowojorskiej renomowanej szkole dla architektów Pratt Institute, a od 1948 roku w School of Design przy North Carolina State College w Raleigh. W tym czasie małżeństwo Nowickich postanowiło ze względów rodzinnych zostać w Stanach. Jego żona również wykładała w tej szkole, a Nowicki został mianowany kierownikiem Wydziału Architektury. Oboje pracowali dodatkowo jako architekci. Nowicki rok później przez kilka tygodni współpracował bardzo intensywnie z fińskim architektem Eero Saarinenem. Z tego czasu pochodzi projekt Parobolum (zbudowano go dopiero po tragicznej śmierci architekta).
Ostatnie duże zlecenie jakie otrzymał Nowicki to zaprojektowanie miasta Czandigarh, nowej stolicy stanu Pendżab w północnych Indiach. Już wiosną 1950 roku stworzył liczne szkice do kompleksu Kapitolu, centrum handlowego, dworca i osiedli mieszkaniowych wraz z targowiskami. Pod koniec czerwca Nowicki poleciał do Indii. Podczas swojego ośmiotygodniowego pobytu architekt opracował kompleks Superblock L-37 i wchodzące w jego skład mieszkania. W drodze powrotnej do domu zginął w katastrofie lotniczej. Później Le Corbusier przejął projekt dokończenia budowy miasta Czandigarh.
Wystawa w Ringturm w Wiedniu prezentowana będzie do 15 lutego 2015 r. (PAP)
dsr/ ls/
