Na skutek zmian demograficznych, szczególnie systematycznego starzenia się społeczeństwa i jednocześnie wzrostu długości życia, będzie spadała wysokość otrzymywanej emerytury. W takiej sytuacji zapewnienie właściwego poziomu życia staje się dużym wyzwaniem. Analizując sytuację ekonomiczną w kraju oraz zmiany finansowania systemów zabezpieczenia społecznego w innych państwach, spowodowane starzeniem się ludności, rozwiązaniem dającym możliwość podniesienia standardu życia na emeryturze będzie odwrócona hipoteka.
Według sformułowanej ostatnio opinii Komisji Nadzoru Finansowego, przy istniejącym stanie prawnym nie ma przeszkód, aby odwrócona hipoteka była oferowana przez ubezpieczycieli w postaci dożywotniej renty wypłacanej w zamian za przeniesienie własności nieruchomości. Istotne jest zapewnienie bezpieczeństwa i przejrzystości takich transakcji, gdyż klienci podejmują wówczas decyzje dotyczące dorobku całego życia. Opinia pokazuje, że jest to rozwiązanie dające seniorom realną ochronę, gdyż działalność towarzystw ubezpieczeń podlega nadzorowi KNF, UOKiK i Rzecznika Ubezpieczonych, a sama wypłata świadczenia jest zapewniona przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.
Ubezpieczyciele dysponują odpowiednimi narzędziami, chroniącymi interesy klientów, którzy przenoszą prawo własności do domu czy mieszkania, gwarantując im wypłatę comiesięcznego świadczenia. Właśnie wiarygodność finansowa i transparentność stanowią o sile ubezpieczycieli. Na te kwestie zwraca uwagę KNF.
Jak chronić klienta?W Polsce tylko jeden ubezpieczyciel zdecydował się na zaoferowanie ubezpieczenia na życie o charakterze odwróconej hipoteki. Oprócz tej oferty, rynek pozostaje poza nadzorem regulatorów, brak też ustawy o odwróconej hipotece, której wprowadzenie rząd zapowiada już od dawna. Jest ona niezbędna, aby uporządkować rynek, a przede wszystkim chronić interesy klientów. Odwrócona hipoteka nie podlega w Polsce żadnym przepisom, co doprowadziło do sytuacji, że na rynku działają podmioty w różnych formach prawnych, o których niewiele wiadomo.
Z dostępnych danych* wynika, że różne formy odwróconej hipoteki można odnaleźć w 13 krajach Unii Europejskiej. Dominują umowy typu pożyczkowego nad umowami sprzedażowymi. Nawet na największych rynkach odwrócona hipoteka jest produktem specjalistycznym - szacuje się, że maksymalny udział odwróconych hipotek w rynku kredytów hipotecznych wynosi mniej niż 5 proc.
Głównymi instytucjami oferującymi odwróconą hipotekę w UE są banki (40 proc.), inwestorzy instytucjonalni na rynku nieruchomości (19 proc.), firmy specjalizujące się w udzielaniu pożyczek (12 proc.), zakłady ubezpieczeń (12 proc. ) oraz pośrednicy finansowi działający na rzecz firm wymienionych powyżej (17 proc).
W Europie Centralnej największym rynkiem odwróconej hipoteki są Węgry. Produkt dostępny jest tam od 2005 roku. Na rynku tym nie istnieje oddzielna ustawa dotycząca odwróconych rent hipotecznych, ale w kodeksie cywilnym zdefiniowane są oba produkty – zarówno renta typu pożyczkowego jak i renta typu sprzedażowego. Na Węgrzech działa kilka instytucji oferujących produkt.
Pewne jutroZarówno na Węgrzech, jak i w Polsce przejście na emeryturę wiąże się ze znacznym obniżeniem dochodów. Jak wynika z danych Polskiej Izby Ubezpieczeń z ubiegłego roku, stopa zastąpienia, czyli relacja pierwszej emerytury do ostatniego wynagrodzenia, wynosi w Polsce ok. 30 proc. Według szacunków demograficznych za kilkadziesiąt lat emeryci i renciści mogą stanowić w Polsce nawet 30 proc. społeczeństwa. Z prognoz GUS wynika, że w 2035 r. aż co piąty Polak będzie miał ponad 65 lat. Średnia długość życia mężczyzn wydłuży się do 77,6 lat, a kobiet do 83,3 lat. Uzyskanie dodatkowych dochodów w zaawansowanym wieku jest bardzo trudne, ale jednym z dostępnych rozwiązań, przyczyniającym się do podniesienia standardu życia, może być właśnie odwrócona hipoteka.
To także pole do zagospodarowania przez ubezpieczycieli w Polsce. My zrobiliśmy już pierwszy krok, wprowadzając do oferty Fundusz Pewne Jutro - ubezpieczenie na życie w formie dożywotniej renty, umożliwiające zapłacenie składki poprzez przeniesienie prawa własności mieszkania lub domu na ubezpieczyciela. Istotną korzyścią dla klienta jest brak konieczności odprowadzania podatku od otrzymywanej renty, która jest świadczeniem ubezpieczeniowym.
- Powyższe dane na temat wielkości rynku pochodzą z badania Equity Release Schemes in the EU oraz z opracowania „Reverse mortgage – rozwiązania prawne i instytucjonalne na wybranych rynkach” - badanie wykonane na zlecenie Polskiej Izby Ubezpieczeń, raport 2011 r.